Triduum Paschlane
Oktawa Wielkiej Nocy
WIELKI CZWARTEK
W Wielki Czwartek liturgia uobecnia Ostatnią Wieczerzę, ustanowienie przez Jezusa sakramentów Eucharystii oraz Kapłaństwa.
Wielki Czwartek jest szczególnym świętem kapłanów. W tym dniu, jeszcze przed rozpoczęciem Triduum Paschalnego, we wszystkich kościołach katedralnych biskup diecezjalny wraz z kapłanami odprawia MSZĘ ŚWIĘTĄ KRZYŻMA . Podczas niej biskup święci oleje (chorych i krzyżmo), które przez cały rok służą przy udzielaniu sakramentów chrztu, święceń kapłańskich, namaszczenia chorych. Kapłani koncelebrujący ze swoim biskupem odnawiają przyrzeczenia kapłańskie. Msza Krzyżma jest wyrazem jedności i wspólnoty duchowieństwa diecezji.
Wieczorem w kościołach parafialnych i zakonnych MSZĄ ŚWIĘTĄ WIECZERZY PAŃSKIEJ rozpoczyna się Triduum Paschalne. Msza św. ma charakter bardzo uroczysty. Jest dziękczynieniem za ustanowienie EUCHARYSTII oraz KAPŁAŃSTWA. Ostania Wieczerza, którą Jezus spożywał z apostołami, była tradycyjną ucztą paschalną, przypominającą wyjście Izraelitów z niewoli egipskiej. Wszystkie gesty i słowa Jezusa, błogosławieństwo chleba i wina nawiązują do żydowskiej tradycji.
Jednak Chrystus nadał tej uczcie nowy sens. Mówiąc, że poświęcony chleb jest Jego Ciałem, a wino Krwią, ustanowił Eucharystię. Równocześnie nakazał apostołom: „To czyńcie na Moją pamiątkę”. Tradycja upatruje w tych słowach ustanowienie Kapłaństwa, szczególne włączenie apostołów i ich następców w jedyne kapłaństwo Chrystusa.
W liturgii podczas śpiewu hymnu „Chwała na wysokości Bogu”, którego nie było przez cały Wielki Post, biją dzwony. Po homilii ma miejsce obrzęd umywania nóg. Główny celebrans umywa i całuje stopy wybranym mężczyznom. Przypomina to gest Chrystusa i wyraża prawdę, że Kościół, tak jak Chrystus, jest nie po to, żeby mu służono, lecz aby służyć.
Po zakończeniu Mszy św. opróżnia się tabernakulum, w którym przez cały rok przechowywany jest Najświętszy Sakrament. Odtąd aż do Nocy Zmartwychwstania pozostaje ono puste.
Po Mszy św. rusza procesja do tzw. CIEMNICY. Tam rozpoczyna się adoracja Najświętszego Sakramentu, która trwa także w Wielki Piątek, aż do rozpoczęcia Liturgii na cześć Męki Pańskiej. Wymownym znakiem odejścia Jezusa, który po Ostatniej Wieczerzy został pojmany, jest ogołocenie centralnego miejsca świątyni, czyli ołtarza. Aż do Wigilii Paschalnej ołtarz pozostaje bez obrusu, świec i wszelkich ozdób.
WIELKI PIĄTEK
Wielki Piątek to DZIEŃ KRZYŻA ŚWIĘTEGO. Po południu odprawiana jest niepowtarzalna wielkopiątkowa LITURGIA MĘKI PAŃSKIEJ. Celebrans i asysta wchodzą w ciszy. Przed ołtarzem przez chwilę leżą krzyżem, a po modlitwie wstępnej czytane jest proroctwo o Cierpiącym Słudze Jahwe i fragment Listu do Hebrajczyków. Następnie czyta się lub śpiewa, zwykle z podziałem na role, opis Męki Pańskiej według św. Jana.
Po homilii w bardzo uroczystej MODLITWIE WSTAWIENNICZEJ Kościół poleca Bogu siebie i cały świat, wyrażając w ten sposób pragnienie samego Chrystusa: aby wszyscy byli zbawieni.
Centralnym wydarzeniem liturgii wielkopiątkowej jest ADORACJA KRZYŻA. Zasłonięty fioletowym suknem Krzyż wnosi się przed ołtarz. Celebrans stopniowo odsłania ramiona Krzyża i śpiewa trzykrotnie: „Oto drzewo Krzyża, na którym zawisło zbawienie świata”, na co wierni odpowiadają: „Pójdźmy z pokłonem”.
Po liturgii Krzyż zostaje w widocznym i dostępnym miejscu, tak by każdy wierny mógł go adorować. Jest on aż do Wigilii Paschalnej najważniejszym punktem w kościele. Przyklęka się przed nim, tak, jak normalnie przyklęka się przed Najświętszym Sakramentem.
Po adoracji Krzyża z ciemnicy przynosi się Najświętszy Sakrament i wiernym udziela się Komunii.
Ostatnią częścią liturgii Wielkiego Piątku jest PROCESJA DO GROBU PAŃSKIEGO. Na ołtarzu umieszczonym przy Grobie lub na specjalnym tronie wystawia się Najświętszy Sakrament w monstrancji okrytej białym przejrzystym welonem – symbolem całunu, w który owinięto ciało zmarłego Chrystusa. Cały wystrój tej kaplicy ma kierować uwagę na Ciało Pańskie. W niektórych kościołach przez całą noc trwa adoracja.
W Wielki Piątek odprawiane są także nabożeństwa DROGI KRZYŻOWEJ.
WIELKA SOBOTA
W Wielką Sobotę trwa adoracja Najświętszego Sakramentu przy Grobie Pańskim.
Wielka Sobota jest dniem ciszy i oczekiwania. Dla uczniów Jezusa był to dzień największej próby. Według Tradycji apostołowie rozpierzchli się po śmierci Jezusa, a jedyną osobą, która wytrwała w wierze, była Maryja Matka Jezusa. Dlatego też każda sobota jest w Kościele dniem maryjnym.
Po śmierci krzyżowej i złożeniu do grobu wspomina się zstąpienie Jezusa do otchłani. Wiele starożytnych tekstów opisuje Chrystusa, który „budzi” ze snu śmierci do nowego życia.
Tradycją Wielkiej Soboty jest poświęcenie pokarmów wielkanocnych: chleba – na pamiątkę tego, którym Jezus nakarmił tłumy na pustyni; mięsa – na pamiątkę baranka paschalnego, którego spożywał Jezus podczas uczty paschalnej z uczniami w Wieczerniku oraz jajek, które symbolizują nowe życie.
Wielki Piątek i Wielka Sobota to jedyny czas w ciągu roku, kiedy Kościół nie sprawuje Mszy świętej.
WIGILIA PASCHALNA
WIELKANOC rozpoczyna się już w sobotę po zachodzie słońca. Rozpoczyna ją LITURGIA ŚWIATŁA. Na zewnątrz kościoła kapłan święci ogień, od którego następnie zapala się Paschał – wielką woskową świecę, która symbolizuje zmartwychwstałego Chrystusa. Na paschale kapłan żłobi znak krzyża, wypowiadając słowa: „Chrystus wczoraj i dziś, początek i koniec, Alfa i Omega. Do Niego należy czas i wieczność, Jemu chwała i panowanie przez wszystkie wieki wieków. Amen”. Umieszcza się tam również pięć ozdobnych czerwonych gwoździ, symbolizujących rany Chrystusa oraz aktualną datę.
Następnie Paschał wnosi się do okrytej mrokiem świątyni, a wierni zapalają od niego swoje świece, przekazując sobie wzajemnie światło. Niezwykle wymowny jest widok rozszerzającej się jasności, która w końcu wypełnia cały kościół. Zwieńczeniem obrzędu światła jest uroczysta pieśń (Pochwała Paschału) – EXULTET, która zaczyna się od słów: „Weselcie się już zastępy Aniołów w niebie! Weselcie się słudzy Boga! Niech zabrzmią dzwony głoszące zbawienie, gdy Król tak wielki odnosi zwycięstwo!”.
Dalsza część liturgii paschalnej to czytania przeplatane psalmami. Przypominają one całą historię zbawienia, poczynając od stworzenia świata, przez wyjście Izraelitów z niewoli egipskiej, proroctwa zapowiadające Mesjasza aż do Ewangelii o Zmartwychwstaniu Jezusa. Tej nocy powraca uroczysty śpiew „Alleluja”.
Celebrans dokonuje także poświęcenia wody, która przez cały rok będzie służyła przede wszystkim do udzielania Chrztu świętego. Czasami, na wzór pierwotnych wspólnot chrześcijańskich, w noc paschalną udziela się Chrztu Świętego katechumenów, udzielając im zarazem Bierzmowania i Pierwszej Komunii św. Wszyscy wierni odnawiają swoje przyrzeczenia chrzcielne wyrzekając się grzechu, szatana i wszystkiego, co prowadzi do zła oraz wyznając wiarę w Boga Ojca, Syna i Ducha Świętego.
Wigilia Paschalna kończy się EUCHARYSTIĄ oraz w niektórych parafiach procesją rezurekcyjną, by oznajmić, że Chrystus zmartwychwstał i zwyciężył śmierć. Zgodnie z dawną tradycją w wielu miejscach w Polsce PROCESJA REZUREKCYJNA nie odbywa się w Noc Zmartwychwstania, ale o świcie w niedzielny poranek.
NOC PASCHALNA oraz NIEDZIELA WIELKANOCNA to największe święto chrześcijańskie, to właśnie ów pierwszy dzień tygodnia, uroczyście obchodzony w każdą niedzielę przez cały rok.
OKTAWA WIELKIEJ NOCY
Kościół obchodzi także Oktawę Wielkiej Nocy – czyli przez osiem dni bez przerwy wciąż powtarza się tę samą prawdę, że CHRYSTUS ZMARTWYCHWSTAŁ.
Oktawa Wielkanocy jest najważniejszą spośród oktaw całego roku liturgicznego. Każdy jej dzień jest obchodzony w randze uroczystości, dlatego Oktawa ta znosi wszelkie posty (także piątkowy – wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych). Radość, która wybucha w Kościele z racji tego, że Chrystus zmartwychwstał, jest tak wielka, że Kościół przedłuża ją na cały tydzień. Oktawa Zmartwychwstania jest obchodzona już od III wieku, jest najważniejszą, a jednocześnie najstarszą oktawą w liturgii Kościoła.
Ostatnim dniem Oktawy jest Biała Niedziela, nazywana obecnie także Niedzielą Miłosierdzia Bożego. Św. Jan Paweł II ustanowił ten dzień świętem Miłosierdzia Bożego, którego wielką orędowniczką była św. Faustyna Kowalska.
